anutaki a no seiberedenki fu tongo!

KROFAYA

Wortu di abi wan edenen (zelfstandig naamwoord) na en fesi, na mindri efu na en baka.

TOTO

• – Bele
• – Bere
• – Bobi
• – Botro
• – Broko
• – Bron
• – Denki
• – Ede
• – Fasi
• – Faya
• – Kon
• – Misi
• – Mofo
• – Moni
• – Nai
• – Olo
• – Ondro
• – Pan / Patu
• – Puru
• – Tiki

---

Bèle. A no a bèle e tel”
A so mi kon memre a m’manten di mi teki wan donibùs (lijnbus)fu go na w’woyo.
Sonleisi mi ben lobi e teki donibùs. Spesrutu den wan pe mi kan teki mi fatu. Nomo sdon ini donibùs, sonleisi e tyari wanlo f’feri. Wanfasi yu abi a poku di e plei tranga. Te a son faya a poku no abi nowan tesi ini mi yesi. Te yu aksi a chauffeur fu saka a poku, sma e luku yu skoinsi, neleki den wani taki: ‘Luku en gi mi dan.’ Trasei yu abi den wanlo bèle di e psa yu fesi. Sonten yu mu drai yu fesi go na yana fu den bigi bradi bèle (grote brede billen), no masi yu fesi. Dan yu abi bèle di e meki yu tapu yu noso foso den psa yu.  Dans’bèle moi fu syi. Owktu a m’manten di wan moi blaka-uma abra a strati leti tapu a uku pe a stantbeilt fu Kwakoe de. A uma titafèt ensrefi. Alasma ini a donibùs e luku fa den monkibèle e seki so moi, go na luktu, fu saka leki  wan dron go na gron. A uma ben abi  strakemba, dansi bèle. (mooi gevormde dansende billen).  Wan moi pisi kawbèle (biefstuk)? A uma sabi taki en bèle de.  A teki en ten fu abra. Sondro poku a bèle e dansi.  Wan prisiri gi ai. A uma drungu a chauffeur nanga en bèle. A chauffeur de so ini a bèle, taki a no syi taki a faya dyompo go  tapu grun.  
Ne mi meki mofo nanga misrefi taki tide mi e focus tapu bèle. Pkinso na baka wan papa-bèle (slappeling) man kot’abra. A heri switi fu a fosi bèle gwe. Mi firi sari. Mi syi fa wan skoins plata bèle uma e du muiti fu drai en dreibèle gi den man di e meki leki a strati na fu den.
A bèle no e opo nowan lostu.  Den man no luku en na wan ai.
Di mi waka go morofara mi syi fa wan man tnapu e luku lonto neleki wan pupebèle (nietssnut). En edesei no ben wroko bun. Disi ben de trutru pori bèle (waardeloos). Di a smeri taki mi e luku en a saka en bruku, piri en bèle gi mi ( erg afkeurend).
Mi feni taki mi syi nofo. Plasye e kiri mi. Mi mu hori a plasye te mi doro oso. Mi no wani malengri mi yeye ini nowan twalèt na strati.  Spirit fu go na w’woyo no de moro. Mi e go teki donibùs. Mi e go sdon te na bakasei fu nowan bèle, psa mi.  A fensre opo. Wan switi winti e wai. Tu uma, a fasi fa den du, den sa libi na abrasei, go sdon leti na mi fesi. Wan fu den ben abi wan moi lontu bèle. A bèle no bigi a no pkin. A bruku sdon moi na en skin. Den e bro tori. Mi yesi no abi tapun, sobun mi kaka mi yesi e arki. A wan taigi a trawan, fa en masra lobi en datrabèle (ingespoten billen). Heri dei a wani  plei nanga en bèle. Dan a mu go weri en inibèlebruku.  A no sabi taki string wi e kari kweyu. Sonleisi en masra lobi te a e waka s’soskin.  Sensi a abi datrabèle en masra no e kenki fu bèle moro (hij gaat niet meer vreemd.) A trawan e ferteri fa den sweri ini en bèle  (aambeien) e trobi en. Datradresi no yepi. A musu go koti den puru, ma a frede fu a pen. Mi sdon e arki, e taki ini misrefi tide na bèle-dei. Den tu uma no abi trobi suma e arki, efu suma no e arki.  A fasi fa den e drai den tongo yu musu fu pi. Den e go nanga langa.  Futru mi lobi a tori. Mi nafu plasye moro.  Alasma ini a bùs e arki. Poku no e prei.  Mi yesi kaka. Ete a tori no kba ete.  A chauffeur e pip luku den ini en spikri. Di fu dri leisi a frigiti fu stop na a halte fu sma saka.  Na so a tori span. A datrabèle-wan ferteri fa a ben firi lekti di a kisi a bèlewatra (klysma).  Ala mun a e teki wan bèlewatra. Sonleisi a e du en nanga kofi. Wi no yere a tori te na kba. Den uma ben mu saka na a halte di wi e doro.  A sori taki alasma ini a bùs sari di den saka. Ete di den saka, wan bigi lafu. Spotu e meki  nanga bèlewatra, datrabèle, sweri ini bèle, inibèlebruku.
Di mi doro oso mi go luku ini mi spikri sortu bèle mi abi. Mi aksi mi freiri, meki a kon luku. Fa a feni mi bèle.  A taigi mi: “A no a bèle e tel.”
Kande yusrefi mu go luku sortu bèle yu abi. Hori sa yu syi gi yusrefi. A no e mi sâk.

---

Bere

• Bere- buik
• Ber’ati – buikpijn
• Bere- worst van darmen
• Berefuru tori – flauwe verhalen
• Berefuru- bekomst
• Langabere tori – langdradige verhalen
• Langabere-gulzigaard/ vreetvraat
• Langa bere –lied van Lieve Hugo
• Bere-uma zwangere
• Berekofu – vuistslag
• Sopibere- bierbuik
• Bereketi –magische ketting om de buik (winti)
• Berebanti –  buikband
• Ber’ati – buikpijn
• S’sobere- niet winstgevend
• Mi bere furu – genoeg gegeten/bekomst
• Gi bere- zwanger maken
• Abi bere – zwanger zijn
• Puru bere- aborteren
• Drai den bere – doodgaan van vissen
• Tai yu bere- bezuinigen
• Puru wansma bere kon na doro – verraden/ verklappen
• A e bron mi bere- het doet pijn
• M’mabere – baarmoeder
• Angribere – lege maag
• Bere e b’bari – honger hebben
• Wetibere- soort garnaal
• Wetibereprakiki- soort parkiet
• Inbere- binnenkant/ingewanden/ onderdelen/inhoud
• Tapbere- laatste kind/Benjamin
• Krin yu bere poti fowruw’wiri – maak berekening geen ontvangst
• Berew’wiri –
• Tranga bere- hardlijvigheid
• Wetiberesriba- soort vis
• Brokobere/ kotbere – diarree/
• Broko bere –soort klederdracht
• Elenbere –
• Inberetori – familiegeheimen
• Donbere –dommerd
• Mi bere hebi – teveel gegeten
• Kamsorobere- overgewicht
• Lasbere – miskraam
• Ondrobere- onderlijf
• Berekofu- Vuistslag in buik
• Pritbere –  plat op de buik in water terechtkomen
• Seibere- zijkant/ bijzaak/ appetje voor de dorst
• Beremofo – stoma   ( Mi no sabi efu a wortu disi kan)
• Beremofosaka – stomazak  ( mi no sabi efu a wortu disi kan)
• Krabere-stut

---

Botro. Sondro tanteri mi e botro mi prakseri

• Botro – boter
• Botro – verfijnen
• Finbotro – roomboter
• Spesreibotro – kruidenboter
• Botronoso – snot bij kinderen
• Botrowatra/ botromerki- karnemelk
• Botrokuku – boterkoek
• Botrofisi – botervis
• Botro a blek- vet het blik in
• Botrobotro – papperig
• Botroksaba- malse cassave
• Yu brede botro- je boft, je hebt je schaapjes op het droge
• Botro afkati – smeuïge advocado
• A tori botro – het zit goed
• Botrokasi – boterkaas
• Botrobromki- boterbloem
• Botropkin- schattebout. heel lief kind
• Botrolobi – Kortstondige liefde
• Botroworon/buku – beschimmelde boter
• Krabitabotro – geitenboter
• Botro plasye- urine dik en gekleurd (b.v. bij nierziekten)
• Botrogruntu- spinazie, tayerblad, postelein
• Botrowroko – karnen van melk
• Botrobreki – boterblik
• Botrotuturu- soort botervis
• Botrifisi – botervis
• Botrofesi – gladjanus
• Botrofinga – zakkenroller
• Botro fyofyo -onderliggende ziekte / winti / ruzie
• Botrostonki – zoethoudertje
• Botro d’dibri – gluiperd

---

Bobi. Te bobimofo steifi, uma wani freiri.

– Bobi – tieten/ borsten/ uier – Datra bobi / silikonbobi – silikonen borsten – Bobimerki- moedermelk – Bobiwatra- moedermelk/ zog – Bobimofo –tepel – Bobimofopriti – tepelkloof – Takrubobisiki – borstkanker – Spanbobi – volle borsten – Hanga bobi- hangborsten – Bobihori – BH bustenhouder – Aprabobi- mooie kleine strakke borsten – Bobi a manya- gat in manya en leegzuigen – Bobi a tori – maak er een mooi verhaal van – De nanga tu bobi- kind noch kraai hebben – Bigi bobi – grote borsten – Konkonibobi- flapborsten – Gi bobi – zogen – Watramamabobi- plantsoort – Peipa bobi – begeerlijke borsten – Puru na bobi – de speen geven

Mi granm’ma bobi nanga en portmoni!

Na wan pisten kba di mi ben luku wan doku (documentaire) na tapu teilefisi pe umasma e ferteri, fa a de fu abi pkin bobi. Fa, di den ben yongu, skoropkin ben dreigi den nanga den pkin bobi. A dreigi du den, bika te now ete sowan fu den e libi nanga trawma, frede fu luku densrefi ini spikri. Nanga pkin bobi den no e firi de wan èkte uma. Wansani e mankeri na skin. Fu firi bun den poti sani fu bigi den bobi. Bobipisi fu silikon. Te baka wantu yari siki broko ini den skin. A silikonbobipisi bigin sweti / leki, e panya siki, e trobi den yeye. Efu den no puru a silikonbobipisi den sa dede esi. Ete  mi sdon e luku e firi sari. Mi ai e nati. Wantenwanten mi bigin prakseri den uma di mu libi sondro bobi. A no bikasi den no wani bobi, ete, fu trakrusiki den musu fu koti den bobi puru.

Mi e memre di mi ben de wan mèisye fu tin yari, wan farawe famiri fu mi m’ma ben siki. A no ben de mi tanta. Ma wi ben kari en tanta. Yu sabi fa sani ben go fosten. A tanta ben e siki na en bobi. Sma di ben lontu en ben du so kibrikibri, fredefredefasi. A pisten sma ben frede fu kari a takrubobisiki (borstkanker) na nen. Frede taki den sa kisi en tu. Te now ete sonsma e frede fu kari a nen fu na siki. Den e taki ‘K’. Ofa yu e taigi den taki nowansma e bai na siki.Ma afèn, pkinso na baka a tanta dede. Nanga hebi pen a dede. A ben de wan tumsi tranga sari, spesrutu fa a ben abi yongu pkin. Baka ala den yari, te now ete en fesi e lolo ini mi ede. Ini mi kontren mi syi, sabi furu sma nanga  takrubobisiki. Sma di a siki kiri, nanga sma di feti a feti, fu tan na libi. Mi e boigi-, begi gi ala uma di feti a feti, nanga gi den di lasi a strei. Na leti drape mi ai bigin spiti watra. Mi opo go teki wan papira sak’angisa fu drei mi ai. Mi tnapu na fesi a spikri ini mi sribikamra e luku mi bobi. Mi luku den, e taki nanga den. Mi no kan memre mi, taki nanga mi bobi a fasi fa mi taki a dei nanga mi bobi. Ne moro leki esde, mi kisi na ede taki wan bobi a no wan soso sani. Awansi fa yu bobi tan, konkonibobi, tesaka-bobi, span bobi, apra bobi, nanga somoro, a marki fu libisma- nanga bobi fu meti, na a sèm. Gado sabi san a meki. Uma, awansi fa un lobi bobi, fa un bobi tan, na yu bobi, na yu e taki sortu bobi yu abi. Mi prakseri dyompu go langalanga na mi granm‘ma, mi m’ma en mama. Di mi ben pkin, furu leisi mi syi wan pisi fu mi granm’ma bobi. Fosten te mi ben luku mi granm’ma, en fes’sei, en ben bobi ben sori bigi. Pe, noiti mi syi mi granm’ma sososkin, mi syi en bobi. Pe, gi umasma bobi na merki nanga lobi, mi granm’ma bobi ben de dri sani ini wan: lostu, merki, nanga portmoni. Mi granm’ma bobi  ben kori unu nanga sak’angisa efu pispisi krosi. Ini a bobi a ben kibri en moni. Sonleisi mi ben pip luku fa a ben meki wan knopu ini a sak’angisa poti en so dipi, taki den bobi e sori skoinsi. Na drape mi kon syi fa mi granm’ma bobi ben plata. Te a ben sdon nanga en masra, ondro a awarabon mindri a prasi, e meki moi ai gi densrefi, dorodoro a ben tapu en bobi. Mi no ben sabi san-ede. Ete now mi sabi. Di mi prakseri mi granm’ma bobi, mi kisi wan lafu tapu mi fesi. Sobun, uma awansi fa yu tan, no teki yu bobi e meki spotu! Teri san yu kisi!

Nederlands

Onlangs zag ik een documentaire op de televisie waarin vrouwen vertelden over het effect van kleine borsten op hun leven en de pesterijen die zij van klasgenoten moesten ontberen. Het pesten ging zover dat zij nu nog trauma’s hebben. De confrontatie met de spiegel werd en wordt dan ook ernstig vermeden. Om zich volwaardig vrouw te voelen en hun zelfvertrouwen een boost te geven werd overgegaan tot borstvergroting. Veelal met siliconen implantaten. Echter na enkele jaren gingen de implantaten zweten met alle gevolgen van dien. Verwijderen of sterven. Ik keek ernaar en voelde medelijden. Mijn ogen begonnen te tranen.  Eensklaps moest ik denken aan al die vrouwen die zonder borsten door het leven gaan of moeten gaan. Niet vanwege het feit dat zij geen borsten willen, maar door ziekte of door een genetische overlevering.

Ik herinner mij, ik was een jaar of tien, toen een goede vriendin van mijn moeder ziek was. Ik noemde haar tante. Tante had borstkanker. Men deed er heel geheimzinnig en angstig over. Destijds was men bang het woord ‘kanker’ in de mond te nemen. Bang, dat men het ook zou krijgen. Ook nu is men voorzichtig het woord kanker uit te spreken. De ziekte wordt dan aangeduid met de letter “K.  Dit, ofschoon men weet dat niemand een ziekte koopt. Maar enfin, niet lang daarna stierf de vriendin van mijn moeder door de helse pijnen en het vergevorderde stadium van de ziekte. Het was heel groot verdriet en verlies temeer omdat zij jonge kinderen had. Ik herinner haar nog van de dag van toen. In mijn nabije omgeving heb ik veel mensen gezien, gekend en nog ken, met borstkanker. Mensen die hebben gevochten om de ziekte te overwinnen, maar ook mensen die daaraan zijn overleden. Ik maak een diepe buiging voor die vrouwen die het gevecht met de ziekte hebben overwonnen en voor die vrouwen die helaas daaraan zijn overleden.  En juist denkend aan die mensen, kwamen de waterlanders. Ik haalde een zakdoek om mijn tranen te drogen. Voor de spiegel in de slaapkamer bleef ik staan. Ik keek naar mijn borsten en sprak tot hen. Ik ben in de gelukkige omstandigheid die met beide handen te kunnen optillen, dus deed ik dat. Nooit eerder heb ik op die wijze tot mijn borsten gesproken. Ik besefte, nu meer dan voorheen, de diepere betekenis van borsten. Ik besefte de rijkdom waarmee ik gezegend ben. Ongeacht welke vorm een borst heeft, konijnenborsten, theezakborsten, stevige borsten, perenborsten enz. het doel van een borst is bij mens en dier hetzelfde. Vrouwen, ofschoon wij allen weten, hoeveel mensen van borsten houden, laat je leven niet door pesterijen verpesten. Jij bent degene die bepaald en accepteert, de vorm en grootte van jouw borsten.

En ja hoor, ik moest aan mijn grootmoeder denken. In mijn jongere jaren heb ik vaak een gedeelte van mijn grootmoeders borsten gezien. Vroeger als ik naar haar borsten keek zag de voorkant er heel groot uit. Haar borsten leken erg groot. Ik heb mijn grootmoeder nooit naakt gezien, maar wel een deel van haar borsten. Daar waar voor vele vrouwen de borsten genot en zogen zijn, hadden de borsten van mijn oma drie doelen; t.w. lust, zogen en portemonnee. Haar borsten leken groot omdat zij daarin zakdoeken en lapjes stof deed. In die zakdoeken en de lapjes bewaarde zij haar geld. Soms stopte zij de zakdoek zo diep dat het leek alsof de borsten schuin waren. Stiekem begluurde ik haar hoe zij het geld wegstopte, door een knoop in de zakdoek te maken. Toen zag ik de flapborsten van mijn oma. Soms als zij met haar man midden op het erf, onder de awaraboom zat, en je duidelijk zag wat hun plannen waren, hield zij haar hand altijd voor haar borsten. Ik begreep er toen niets van. Nu wel. Toen ik aan mijn grootmoeders borsten dacht, kreeg ik de glimlach op mijn lach.

---

Broko

A so mi  broko go nanga pondo (pont) na Brokopondo pe mi no de moro lobi e libi. A man di mi ben lobi, no ben de wan man di e broko go na ini dansi efu broko kon nanga ala en fa, fu seki anu nanga yu famiri, sondro yu no kisi brok’ai (sker’ai)(een vernederende blik). A fosleisi di mi miti en, en tongo ben lolo switi. Mi ben lobi en broko. A ben daina. A ben wroko leki brokomoniman (geldwisselaar) A taigi mi, mi kan kari en Broko, dati na en beinen. A sabi san-ede den e kari en so.  Ete, efu mi wani de nanga en mi sa syi, sosrefi yere fusan- ede disi na en beinen. Mi nanga mi bumui, mi nyunskreki. A taigi mi, awansi Broko a no en èkte nen, a wani mi kari en Broko. A lobi te sma e kari en so. A kon gwenti a nen. So a aksi mi fa mi nen. Mi taigi en, ‘Doti. A pirtifi, fu taigi mi, dan mi nanga yu na brokodoti ( geluk). A sani gi mi lafu tu. Baka wantu dei Broko, tyari mi go na en oso. Mi breiti sote. Mi angri fu syi pe a e libi. Te mi ben denki en mi e firi fa den kapelka e freiri mi insei. Sonleisi mi e firi fa den e trowe eksi. Di mi doro en oso a ben de neti. Faya no ben de.  Broko ben yepyepi ensrefi nanga wan pkin fayadosu (aansteker).  Sobun mi no ben kan syi fa a oso tan. Mi srefi no sabi tapu san mi sribi, ete mi sribi wan sortu fasi. Fosi mi go sribi a aksi mi efu mi broko kba( ontmaagd bent). Mi wani plei èkte uma, mi kaka mi fesi go na loktu, opo mi borsu, fu taigi en a pisi dati a nafu sabi ete. Na mi kibritori mi no wani a fasi mi dineti. Spesrutu fa a oso dungru, mi e smeri wan smeri di mi noso na man ferdragi. Broko lespeki mi wani. A no fasi mi. Pe a sribi misrefi no sabi. A pisten dati, san a no sabi, mi e angri fu a fasi mi. Den kapelka ini mi bere e tan prani eksi. M’manten di mi opo a tnapu na mi fesi nanga brokokrosi (vodden). Mi dyompo opo, skreki. Mi no sabi pe fu luku. A aksi mi fa mi sribi. Mi piki en, brokodibrokoda (matigjes). Na brokodei (morgenstond) mi syi taki Broko e libi ini wan brok’oso (een puinhoop). Brokosani lai ini a brok’oso. A oso brokobroko (bouwvallig). A prasi na wan brokopranasi (vervallen). Alasei pe yu e luku yu e syi brokobatra (gebroken glas). Broko langa mi  fayawatra ini wan brokobroko kepilanki moko.  Mi no sabi fa fu dringi. Ondrosei fu a moko mi syi wantu dede brokoston (zwarte vliegjes). Fu no meki Broko firi wan fasi mi teki wan pkin smuru. We, baka dati mi swari a watra, mi kisi brokomofo (branderig gevoel in de maag) nanga brokobere (buikloop). A kumakoisi ben de te na bakasei fu a brokoprasi (verwaarloosd erf).Ne mi taigi Broko, mi e gwe. Mi no man nanga a morsu, mi e firi brokoskin ( ik raak gedeprimeerd)  efu mi mu tan moro langa ini disi brokodot’oso.
Nanga den broko’tifi ini en mofo, den tifi di mi no ben syi bifo, a kosi mi taki mi e brokoprei (spelbreker). Na brok’ede mi e suku gi misrefi. Mi atibron, mi begi fu a gebri fu mi no b’bari. Nanga den brokotifi a e  luku mi. Ne mi taigi en taki a brokosaka mi  ( ik ben in hem teleurgesteld) a ando mi  fu di abi a prefuru  fu tyari mi ini disi brokobroko morsu oso. A mu go suku wansma fu broko en fatu bika mi e tron kayanagranman ( de grote afwezige) Di mi taki so Broko, broko. A begi mi fu no libi en wawan. Fu mi no broko en kik. Broko bigin broko tranga ge (harde oprispingen). Mi no  sabi fa fu du. Di a ferteri taki a wani triki mi tapu a fasi di mi no ferwakti, mi skin gro. Kba,  Broko syi taki mi no e bada. Fu kori en mi aksi, san na a fasi di a wani triki mi. Di mi yesi yere brokobakasèks, (seks met ingewikkelde standjes) mi skin gro. Mi drai waka gwe. Mi yongu ete fu kon broko mi baka. Brokobroko mi libi Broko, sondro a broko mi,  nanga ala en broko ini a brok’oso na baka.

---

Bron. Tide mi skin e bron fu lobi,  tamara mi ondrosei  insei sa bron fu koni.

Fosi mi bron pata, mi aksi a yongu  fu saka a faya ondro a patu fu na aleisi no bron (niet aanbrand).   Es’esi mi go du mi sani na fotosei, fu a faya son no bron mi tumsi (bevangen worden door de hitte). Spesrutu fa mi frigiti fu smeri mi skin nanga mi son-nobronfatu/son-nobronoli (zonnebrandcreme/ zonnebrandolie).

Mi e waka kon ini a strati, te na tapu a uku fu a bron (put), mi smeri  wan bron sani  (verbrand iets). A yongu syi mi e kon, a waka kon miti mi fu aksi mi fu no bron en g’go ( een pakslaag geven)  fu di na aleisi tron bronbron (aangebrand rijst) nanga den bronflaka (brandvlekken) di tan na baka tapu a nyun-nyun foroisi matamata. Mindri strati mi kisi wan ati bron gi a yongu. Bika mi ben b’bari en fu luku na swampusiri (rijst). Wi e waka go na oso, ondropasi  a sori mi den bronsoro(brandwonden) na en anu. Di mi aksi en efu a no go suku datra-oso, a ferteri mi, fa a bron a pen gwe nanga kowru watra di ben de ini a èiskasi.  A feni taki wi  e pina, moni no de fu pai datra di e dresi bronsoro (brandwondenarts). Mi doro oso, mi saka sdon, fu teki bro. Mi wani sabi a krin fu na tori, fa a aleisi du bron.  Ne mi kon yere taki a yongu kisi fsiti fu en lobi. Langa den no ben bron bere. Mi ben hori a dyam gi en, fu di a no e du noti ini a oso. A pkinwenke no ben wani wakti moro. A lostu ben de wan hebi tesi. Sofasi a yongu  frigiti a heri aleisi ini a patu. Mi sdon ini a oso, ete mi e bron gwe (ik walg)  fu na  bronsmeri (brandlucht)  ini a oso. Na drai mi e drai, mi syi a wenke tnapu na mi fesi e hari mi wan tyuri.  We a uma prefuru. A e bron mi bere. (bemoeit zich)  We mi koti en wan sker’ai. Mi no saka tanga gi en fu tu sensi. Na opo mi wani opo go fu leti a faya, fu syi a wenke fesi moro bun, ne mi syi taki a lampu pe mi sdon ini a foroisi  bron ( stoppen doorgeslagen). Owktu a yonku bigin laspasi. A sori taki en lampu bron tu (hij is de kluts kwijt). Di a wenke syi mi atibronfasi, a bron waya (zij ging snel weg). Mi breiti a opo panya. Bika somenlanga mi ben wan go du mi boskopu na bakasei. Di mi doro mi ati suku fu tapu. Mi ben abi fu kari bronbere (poepwagen) wantenwanten. Tapu a momenti mi ben mu yepi misrefi. Okasi fu wakti no de. So yu syi mi teki wantu pisi bron-udu (brandhout), di ben de na bakadyari, tnapu na den tapu fu a pata na mi futu no fisti nanga pupe. Mi firi lekti. Now mi wani go  bron mi ede (rusten).  Fosi mi wani trowe a bronbron ini a patu. Nètnèt mi doro oso, di a yongu wakti mi na mofodoro fu aksi mi efu  a ten no doro fu mi bai wan tyopbuku (computer) Bika a pina di wi e pina e hori en na baka. A no man bron en t’tu (op zijn trompet spelen) a fasi fa a wani, bikasi a no man ukuhari (downloaden) nanga ukutyari (uploaden) den sani di a abi fanowdu.  Mi luku a boi. Mi firi so sari. Awansi a no e du noti ini a oso, a lobi en t’tu. Mi lobi fa a e bron en. Datmeki mi pramisi en taki tra yari, wi no sa pina moro. Mi sa tai mi bere fu bai wan tyopbuku. A kan hori mi na dati. Mi no sa bron en. (niet teleurstellen)

---

Denki

• Denki/prakseri – denken
• Takdenki – filosoferen
• Tranga denki – vermoeden
• Streidenki- weddenschap
• Keskesi denki – grappen maken
• Kepkepi denki – gestoorde denkwijze
• Kenki denki – denkwijze, wijzigen/ kennis delen
• Krei denki- jammerend klagen
• Safri denki -bedachtzaam nadenken
• Mofofeti denki – nadenken over het effect van ruzie
• Malengri denki – gebrekkige denkwijze.
• Dondondenki – denkwijze nergens op gestoeld
• Konsensidenki – Zelfsreflectie
• Smenti denki – star / vasthoudens
• Krabasi denki- brainstormen
• Sribidenki – dag dromen

---

Ede. Mi ede de, pe mi de de!

• Ede – hoofd/kop
• Ed’ati (ede ati) hoofdpijn
• Ede m’ma kwemba – lelijk hoofd/pestwoorden
• Sei- ede – slaap
• Edebasi/edeman- baas /manager
• Edegrupu- leiding
• Edepresi – zetel
• Edew’wiri – hoofdhaar
• Edefoto – hoofdstad
• Ede kantoro-  hoofdkantoor
• Edekrabasi – schedel
• Edemoni – losgeld
• Edenen- zelfstandig naamwoord
• Edesiki – geestes ziek
• Edesiki-datra – psychiater
• Edewiniti – hoofdgeest van een familie
• Fes’ede- voorhoofd
• Ede angisa – hoofddoek
• Yu ede boro – gat in je hoofd
• Tokotoko ede- niet goed snik zijn
• (gi mi) Ede bro – rust geven
• Dati ede- naar aanleiding van
• Fu wansani ede – vanwege
• Fu lobi ede- uit liefde
• Fusan- ede- waarom
• Fusan-edemeki – waarvoor
• Edetonton- hersenen
• Wet’ede- grijsaard
• Wet’edewiswisi- soort boomeend
• Wet’edekeskesi- soort aap
• Lont ede- rondgebonden hoofddoek / schelwooord
• Lont’ede sarki – hamerhaai
• Fis’ede supu- soep van vissenkop
• Gadodede – kruid/plant
• Ogri’ede-  ongeluk tegenspoed
• Op’ede/ las’ede / wayawaya ede /  lichtzinnig
• Bigi ede – waterhoofd
• Bigi-edekeskesi – soort aap
• Tai ede – gebonden doek
• Krin – ede (opoyeyewatra) -soort kruidenbad
• Krab’ede- krabben schaal
• Broko- ede – probleem/ hoofdbreken
• Wer’ede – hinderlijk
• Dede-ede- doodskop
• Agu-ede –brandewijn
• Edepisi –hoofdstuk
• Koni ede – slimmerik

---

Fasi

• Fasi – aanraken
• Fasi – methode
• Fasi – opgesloten
• Bigifasi – hoogmoedig
• Bigi aifasi – afgunstig
• Fasfasi – friemelen
• Tan fasi – blijven hangen
• Takrufasi – gemeen, slecht
• Fredefasi – bangig
• Umasmafasi- vrouwelijks
• Mansmafasi – mannelijk
• Oprektifasi – oprechtheid
• Opoyeyefasi – Opgelucht, soepel, rustgevend
• Atibronfasi – witheet
• Taifasi – vastbinden
• Granmemrefasi – eerzucht
• Heimemrefasi – eerwaandheid
• Gridifasi – hebzucht
• Hoigrifasi- hypocriet
• Kibrifasi – geheimzinnig/ stiekem
• Sofasi – zo
• Kruktufasi – onrecht
• Sranan fasi- op zijn Surinaams
• Trafasi – anders
• Wanfasi- op dezelfde manier
• Wanifasi – willekeurig
• Trangayesifasi- Koppigheid
• Skrekifasi – paniekerig

---

Faya. Mi no sabi efu na faya mi faya, efu na a faya, e faya mi

Ala m’manten fosi  mi ben e go na wroko mi nanga mi lobi  ben sdon brotori e dringi  un fayawatra (thee) efu fayaskrati (chocolademelk) Wi ben e  ferstan makandra bun. Mi lobi  feni, te a e taki nanga mi, a fasi fa mi e luku en, mi e opo a faya ini en. (ik wek lust op)  A ben lobi fa mi e spiti den wortu  kon fu mi nek’olo. A ben lobi fa mi e kroru mi tongo. Sonleisi mi ben wani dringi a fayawatra efu a fayaskrati  es’esi fu opo gwe fu mi no doro lati na wroko. Bika mi sabi te mi tan sdon, faya prakseri ( sexuele gedachtes)  sa lolo ini en ede tu. Dan baka, misrefi e bigin faya (opgejaagd) te mi e luku a yuru, frede fu no doro lati na wroko. Naki fayabro(tossen) san fu du no de fanowdu bika wi alatu de so fayafaya (zijn vol verlangen).
Te mi e draidrai fu gwe, nanga faya ini en ai a e aksi mi, fosi mi gwe,  fu  yepi  broko en fayatiki (genotsstaaf) bika a no man boigi en. Te mi aksi en nanga san mi mu boigi en, wantenwanten a ben taki:  ‘Nanga yu fayabergi’(vulkaan).  Fosten mi ben aksi en efu fayaston (vuursteen) sa man boigi en tu. A no ben lobi fayaston, bika fayaston e bron pkin, e kiri sma. A lobi a fayabergi, bika a asisi di a bergi e spiti e meki gron gro.
Ini kowruten( winter) mi no ben abi trobi fu doro pkinso lati na wroko, basi srefi ben kon lati. Wawanleisi mi ben l’lei taki na a fayakisi’(kachel)  ben dede, mi ben mu wakti a leriman (deskundige) fu seti en. Ma ini fayaten (zomer) fayakisi no e leti. Sobun mi mu denki wantra l’lei. Bika ini fayaten ala wrokosma  e bigin wroko fruku.   Awansi fa faya e broko den sweti ini a neti, awansi den no man sribi, den e doro fruku. Sobun yu ben mu denki wan bun l’lei, fusan-ede yu lati,  fu no kisi problema nanga basi.  Ini fayaten, dorodoro mi ben titafèt misrefi moro dan ini a kowruten. Ini kowruten mi ben tapu mi heri skin nanga sofuru krosi, soso fu no firi a kowru.  Ini fayaten, mi ben lobi weri mi faya-bruku (hotpants).  Kba mi e sorgu taki mi no ben poti mi heri skândal na doro. Te mi weri  mi heihak, redi mi mofobuba, hari mi bobi go na loktu, spoiti mi switsmeri, te mi ben broko kon na wroko, alasma e drai luku.  Mi skin ben peipa. Mi skin ben gitara.  Son uma ben dyarasu na mi tapu. Mi no ben luku den na wan ai. Mi no ben lobi waka ini faya son (felle zon).  Te a son ben faya mi ben waka nanga mi prasoro,   te a son ben skèin mi ben tokotoko mi ai. Mi ben gi den mansma mankeri. Sonleisi mi ben du sani espresi, fu hari den uma.
Na leti na tapu a wroko, mindri ala den moi uma, mi feni mi lobi.  Tide na dei en na mi petem mi faya lobi (mijn vurige liefde)  Te now ete ala mun a e switi mi nanga wan moi buketi fayalobi. Pe a e bai a bromki dati mi no sabi. Mi no e aksi en. Te yu kisi yu no mu aksi, yu mu warderi.
A ben de wandei,  a dei di mi miti mi lobi.  A fosi dei di wi ai tuka, mi skin seki. Wi seki anu. Mi syi fa tra uma di ben sdon ini a kamra e koti  en skèin.  (flirten met hem) Ete den no e hari en. ( hij is niet onder de indruk)
A ben de wan moi man. Skin e brenki. A ben smeri switi no hèl. A ben abi wan moi drai go na loktu  ondronosobarba (snor) nanga wan pkin ondromofo barba (sik). A man ben dyna, a ben faya.  Nanga en uprufutu (o-benen) a ben law uma. Yu ben musu fu faya. 
Na a man di sa tron mi basi?  Mi poti na mi ede, taki a no sa tron mi basi wawan.
Safsafri mi bigin  fanga en ini mi fayawatrapatu. Moromoro den uma na kantoro ben kon teige mi.
Efu ai ben man kiri, tide mi ben dede wanlo leisi. Den uma  teki mi skin. Koti mi sker’ai, waka psa mi e meki bigi tyuri. Sroto mi ini a twalèt. Den bigin ferteri  driktoro wanlo l’lei, taki prefu mi e wroko mi e sdon freiri.  Den bigin sutu faya (ophitsen).
Den go faya mi lobi na driktoro taki sensi mi doro, a no e du nèks.  Wan fayasneki wan go gi kragi taki a e f’furu lantimoni e yayo nanga mi.  Sondro fu a sabi basi bigin sasi efu futru moni e lasi. Efu na en e f’furu moni. Den seni kari en fu kon gi frantwortu. Ne a kisi fu yere taki fu now, basi faya en (hij is geschorst ).   Bakaten,  te den sabi a bakapisi fu na sasi, a sa yere efu a mag kon baka. Driktoro  wani sabi san tru, san na l’lei.  Mi lobi kisi wan faya-ati ( hij werd woedend) di a yere fu den l’lei. A e koti faya ( hij ging uit zijn dak).
A wani sabi suma na den sebrefarta, den sekrepatu di go ferteri l’lei. Mi sdon ini a kantoro e yere den hebi wortu di e psa driktoro mofo. Mi sabi taki na fu mi ede mi lobi  sa  lasi en bunbun wroko. Mi e sari. Den uma no ben ferwakti dati driktoro sa faya en so gaw. Wan tiri wan bigin bumui, mi bri a ben de wan tumofogon, taigi trawan fu tapu nanga a hoigri, noso a sa faya den tu.  A no abi trobi efu den wani kari en fayaman (verrader). A syi nanga en eigi ai, fa tu fu den, f’furu moni  fu bow den oso.
Fa alamun moni e mankeri. Na den e nyan lantimoni, a no mi lobi. Den skreki.  
A wan e luku a trawan. Kba wan bita-atifasiwan ben de. A dati kon tnapu na mi fesi, luku mi langalanga ini mi ai, fu taigi mi, taki na mi den ben mu  faya. A kosi mi taki mi na wan faya-uma (nymfomane) wan faya waswasi (een dodelijke wesp). Den mu meki  fayaworon (brandrups) kroipi na mi tapu  fu mi ede kon miti mi futufinga, fu dresi a faya ini mi.
A feni taki krasi e du mi. Ne mi no saka tanga gi en.  Mi memre en fa en futusei faya ( zij heeft lelijke benen).  Pkinso na baka mi lobi kon na ini a kantoro. A no teki notisi fu den. Alasma pi. A bigin puru en eigisani.  Wantu e plei heilig boontje, awaridomri, e pirtifi. Di a doro mi, a brasa mi, naki mi wan bosi tapu mi mofobuba. Na a sani dati a no ben mu du. A meki a tori moro faya di a taki: “Mi sa lobi fu firi yu buba dineti.’  A gersi taki grontapu sungu. Mi nanga mi f’feri,  poti wan spun na e tapu:   ‘A bun mi gudu. Sorgu fu no kiri a faya.  Yu sabi taki mi no lobi sor’ai faya (schamel licht).  Mi no wani stotu mi futu ini a faya kamra bifosi wi kiri a faya nanga mi umafatu.”
Den uma kiri mi. Baka di a gwe, mi go sdon e du mi wroko morofara. Ete a no e go.
Mi prakseri e lolo go alasei.  Ne mi tapu. Mi gwe na oso.  Feifi  mun langa mi lobi no wroko, a no ben kisi pai tu.  Sobun a no ben man pai a yur’oso moro. Ne a kon tan na mi.  Wi e libi.  Un libi e go bun. Moro nanga moro wi e kon sabi unsrefi. Baka feifi  mun a kisi boskopu taki a sasi kba.  Den wani a kon wroko baka. A no en ben  faya. ( hij was niet schuldig) A no du nowan ogri. Driktoro aksi en pardon fu di den no yesi en, fu di den faya en so gaw. 
A kisi moni fu ala den mun di a tan na oso. Kba,  a teki a moni. A no ben wani wroko  na lantikantoro moro. Datmeki a suku, feni  wan tra wroko. A e rei fayawagi. (hij is brandweerman)
Wawanleisi, te en  gadri nati na  ini a fayawagi (brandweerauto) un tu so e kiri un eigi faya.

---

Kon

• Kon kon,
• Abra kon, 
• Anga kon, 
• Bay kon,
• Bigi kon (bigisma sani),
• Beti kon (bet’kon), 
• Beni kon   (ben’kon),
• Beri kon (ber’kon),
• Broko kon,
• Denki kon (denk’kon),
• Diki kon    (dik’kon),
• Dipi kon,
• Drai kon,
• Dresi kon,
• Dribi kon (drib’kon),
• Dringi kon (drin’kon),
• Dyompo kon,
• Es’esi kon, (bigisma sani)
• Fasi kon (fas’kon
• Feti kon, (fet’kon)
• Finga kon, (bigisma sani)
• Fiti kon (fit’kon)
• Fringi kon  (frin’kon),
• Go kon,
• Grokon,
• Hari kon  (har’kon),
• Hensi kon (hens’kon),
• Iti kon (it’kon),
• Kari kon  (kar’kon),
• Kaka kon,
• Kenki kon,
• Konkonkon,
• Krasi kon (kras’kon),
• Kroipi kon,
• Kweki kon,
• Langa kon (bigisma sani),
• Lon kon,
• Lusu kon,
• Moksi kon,
• Naki kon,
• Nai kon,
• Nyan kon,
• Opo kon,
• Prani kon,
• Puru kon (pur’kon),
• Pina kon,     
• Pkin kon (bigisma sani),
• San kon
• Saka kon,
• Safri kon
• Seni kon (sen’kon),
• Seti kon  (set’kon),
• Spiti kon (spit’kon),
• Sribi kon (srib’kon),
• Swipi kon( swib’kon),
• Switi kon (swit’kon),
• Swari kon (swar’kon),
• Tai kon,
• Taki kon,
• Teki kon,
• Tyari kon (tya’kon),
• Watra kon (bigisma sani)
• Was kon.

---

Mindri

• Mindri – midden, te midden van, tussen
• Mindribere- middelste, middel
• Grontapu mindribere – (eifenar) evenaar
• Mindri-oso – woonkamer
• Blaka mindri – chinese cake
• Mindrineti – middernacht
• Mindrinetiwroko – nachtdienst
• Mindriyari- ongeveer in de maand juni
• Mindribaka – rug
• Mindrifinga – middelvinger
• Mindri-osotafra – salontafel
• Mindriwiki – woensdag
• Mindri dei – midden op de dag
• Mindribere- middelste
• Mindrisei – midden
• Mindriwan- middelste
• Mindriplasye – gewassen plas voor onderzoek
• Mindrifoto- centrum
• Mindrimindri- zo matigjes
• Mindrifutu- geslachtsdeel
• Mindrifutusiki- menstrueren
• Mindriman – (be)middelaar, mediator
• Mindrimun-  (ongeveer)de vijftiende van de maand
• Mindri-anu – (ini-anu) handpalm
• Apra mindrisei – klokhuis van een appel
• Mindrisipi – midschip ( onderdeel van een schip)
• Mindripisi – de helft / halveren

---

Misi

• Pkinmisifinga bakba
• Misi –missen, haperen
• Misidu -poedersuiker
• Misi
• Misi ontbreken
• Misi struikelen
• Bigimisi – meesteres
• Preimisi – toneelspeelster
• Boketimisi – zij die de ruiker draagt
• Friyarimisi
• Granmisi- oudere dame
• Heiskoromisi – docente
• Pkinmisi – jongedame
• Pramisi – bèlofte
• Primisi – toestemming geven
• Partomisi – westers geklede vrouw
• Permisi/premisi

---

Mofo

• Mofo – mond/ smoel/ bek
• N’nyanmofo – mond
• Mofodoro – voor de deur
• Mofosei – monding, mondstuk
• Moromofo- te bont maken
• Mofobuba – lip
• Mofopangi – mondkapje
• Mofoyari – laatste weken van het jaar
• Mofopisi- beginstuk mondstuk
• Mofow’woyo- voorkant van de markt
• Mofoboskopu- mondeling bericht
• Mofokoranti –wandelgangen/ geruchten
• Mofoman – opschepper
• Moforadio -roddelaar
• Stimofo –toespijs
• Mofofeti – ruzie maken / discussieren/
• Switmofo –bijgerecht van vlees, bèleg
• Bigimofo/ bradi mofo – grootpraats
• Takrumofo- onheil spreken
• Doksig’gomofo – geen blad voor de mond nemen
• Koti mi mofo – interrumperen
• Mamamofo na banawatra – wat moeder zegt is altijd goed
• Seimofo – wang
• Bobimofo –tepel
• Sosomofo-overdrijven
• Tingi mofo- mond die stinkt
• Opo mofo – met mond vol tanden
• Taki wan pkinmofo – praatje maken
• Mofoneti-  vooravond
• Gowtmanmofo- vitaminegebrek
• Mofowatra- mondwater (odol)
• Takimofo – spreuk
• Bradimofobatra

---

Moni. Te moni breni libisma ai, paiman sa opo den ai!

• Moni/ paisa – geld
• Deimoni –dagloon
• Edemoni/frimoni – losgeld
• Meki moni- geld verdienen
• Kasmoni – spaarkas niet op de bank, door groep mensen
• Kawboimoni – karig loon
• Krosmoni –kledinggeld
• Lantimoni –bèlastinggeld
• Broko moni – geld wisselen
• Moni e lolo – veel geld uitgeven/geld rolt
• Kba a moni – geld verbrassen
• Broko en ini pkinmoni – simpel uitleggen
• Smara moni- weinig geld
• Moni londrei- – geld is op
• Munmoni- maandsalaris
• N’nyanmoni-  huishoudgeld
• Pamoni- schelp die als geld diende
• Papiramoni- papiergeld/ bankbiljet
• Pkinmoni – kleingeld
• Portmoni/ monisaka – portemonnee
• Skoromoni – schoolgeld
• Paimoniskoro- particuliere school
• Watramoni – waterrekening
• Wikimoni- weekloon
• yur’osomoni – huishuur
• Moni-oso – bank
• Monibakru/monidreba- hebzuchtige
• Moniman- kapitalist
• Takrumoni- crimineel geld
• Psamoni?  / kot’abramoni ?– tol
• Kibrimoni – spaargeld
• Brokomoniman – geldwisselaar
• Tap’moni/- bèleggen/aandelen
• Kartamoni? Monikarta? Paikarta? – betaalpas
• Nyan d’dibrimoni – niet van genoten
• Naki moni / kwins’moni – geld drukken/ geld persen
• Monikwinsimasyin / monikwins’masyin – geldpers
• Trutru moni- geld als water
• Feni moni fu wansma – geld loskrijgen/los peuteren
• Paimanmoni – Geld voor schulden / vaste lachten
• Moniterimasyin/ moniter’masyin-  geldtelmachine
• Libi-moni- leefgeld
• Lalamoni- contant geld
• Ondrowmoni – alimentatie
• Mekmekimoni – vals geld
• Blakamoni- illegaal geld, belastingontduiking

---

Nai. Te yu e nai suku fu a fiti, bika a n’nai kan meki yu ede drai!

• Nai – naaien met naald en draad – neuken
• N’nai /nanai – naald
• Beri n’nai – neersteken
• N’naisarki – soort haai
• Nai-olo – oog van een naald/ kut/pruim /vagina
• Nait’tei-  naaigaren
• Naipal –project in Suriname
• Naimasyin – naaimachine
• Naiwrokopresi- naaiatelier
• Wandei-nai – one night stand
• Naifasi/naitapu – vastnaaien/dichtnaaien
• Nai-uma-  naaister
• Naifesa – orgie
• Naitafra- naaitafel
• Finganai- vingeren
• Dwnginai- (bofru, ros) aanranden/verkrachten
• Painai – betaalde seks
• Es’esi-nai – vluggertje

---

Olo

• Olo- gat
• Oloisi- klok
• Oloman- grafdelver
• Olometi -knikkerspel
• Olo ini anu  -gat in hand, geeft graag geld uit
• Feni wan olo – een uitweg vinden
• Tapu wan olo-  het helpt een beetje
• Olopasi – weg met gaten
• Diki wan olo- gat graven
• Nos’olo- neusgat
• Yesi-olo – gehoorgang
• N’nai olo- oog van de naald kruipen
• G’go-olo – reet  (ordinair)
• N’nyan-olo- mond (grof)
• Botolo- roeispaan
• Olokasi – gatenkaas
• P’pi-olo – plasbuis bij mannen ???
• Folopudran- vooorloper van rum
• K’ka-olo – reet  ordinair scheldwoord
• Ksaba-olo- stadsdeel in Suriname
• Lolo- rol
• Lolo t’tei – klos garen
• Krab’ olo – geslachtsziekte
• Moni- olo – casino
• Knopo-olo- knoopsgat
• Ai –olo – traanbuis ???
• Logologo- vissoort

---

Ondro

• Ondro- onder
• Ondrosei- onderkant
• Du ondro – onderdoen
• Indrobere- onderbuik
• Ondroloiki- scheef
• Ondro- ondro-achterbaks
• Ondropasi- onderweg
• Ondropatu- bodem
• Ondrosuku- onderzoeken
• ondroseidek- tussendek
• Ondro-unu – heimeijk
• Ondrow- onderhouden
• Ondrobon – deel bij Dr. Sophie Redmondstraat
• Ondrobosroko- onderhemd
• Ondrofenisabi- ervaringswijsheid
• Ondrofenitori- op waarheid bewust verhaal
• Ondrokoto- Onderjurk
• Ondronsu – onderonsje
• Ondrokwinsi – verdrukking
• Ondrofutu – voetzool
• Ondrokrosi- lingerie

Pan

• Pan/ patu         
• Pan/patu – pot
• A sutu so panpanpan – geluid benadrukken
• Pana- een bal door de benen spelen
• Panpan- ellendeling
• Mi kosi en panpan- verrot gescholden
• Pansboko-afranseling
• Pansarasara- grote soort garnaal
• Panapanasarki –grote hamerhaai
• Panya – verspreiden
• Panyapapira – strooibiljet/ flyer
• Panari – indianenstam
• Panke – kut/punta
• Panti- bèlenen/onderpand
• Panti /brok’oso – bouwval
• Pant’oso – pandjeshuis
• Panya siki – ziekte verspreiden
• Panya opo prit’opo – groot en geweldig feest
• Panya agra – kleine stukjes kogel
• Panyagas – flapuit
• Panyatoriman – klokkenluider
• A man panta – goed en netjes gekleed
• Pansman- klein gebleven persoon
• Panpun- pompoen
• Pandit-Hindoe priester
• Pangi- omslagdoek / lenden doek
• Pankuku- pannenkoek
• Pankukuw’wiri – soort kruid
• Pankukupan / platapan – pannenkoekenpan
• Pan-yesi – handvat van een pan
• Pan-tapun- pannendeksel
• Apankra –sterke drank
• Frigi di e naki pan – vlieger  slaat tegen de grond
• Bukupangi –kaft
• Mofopangi – mondkapje
• Tapuskin-pangi – witte omslagdoek bij rouw
• Pritpangi – recht voor zijn raap
• Dipibradipan – wokpan
• Kepanki-soort vogel
• Panyapanya- verspreidt/los
• Pan nanga patu-  potten en pannen
• Yampaneisi – Javaan
• Panka – familienaam
• Isripan /braipan/ blakapan – braadpan.

---

Pankukupan aug 2021

Mi pankukupan, mijn pannenkoekenpan
Na mi prisiripsaten (hobby)fu meki pankuku te freida. Na freida sobun, mi e meki pankuku. Mi lobi meki a pankukupapa (pannenkoekenbeslag) mi fasi. Mi de fu bigin fu baka mi pankuku, ne mi yere wan sten. Wan dyarusu sten, di feni taki mi no e gi en nofo notisi. A bigin kragi taki dorodoro a e switi mi, sobun wawanleisi mi mu switi en tu. Bigi leti na fu en. Mi firi so sari. Mi luku ini a popki fu en mindri, fu taigi en, sabi taki yu na mi tulèterlobi, yu mi pankukupan. Kon meki mi freiri yu nen. Fosi mi go morofara mi taigi en, yu sabi taki yu nen abi: tu p, tu a, tu n, tu k, nanga tu u.  A ben sabi, ma owktu a no ben sabi. Ne mi bigin meki wortu fu soso den lèter fu en nen. Alaleisi te mi feni wan wortu a e drai ini a pan. A moi fu syi fa ini a pan en papa e kon steifi, drei, e kenki kloru.  Di mi kba skrifi den wortu, a luku mi so switi, fu taigi mi: ’Ayi mi switi mi firi fa yu lobi gi mi e go dipi. Ne yu syi mi krin a pan poti en na en presi. Disi na den wortu di mi meki fu e nen.

•  Aka             :  haak
•  Anu            : hand
•  Apuku        :  soort winti
•  Kuku            : koek
•  Kaka,  k’ka   : schrap zetten/ poep
• Knapu          :  staan
• Kapa             :  muil/  suikerketel
• Kapu             : kap/ rosse buurt
• Kup               : volksverzet
• Kupa              :  kuip
• Kanu              : kanon
• Kuku              : koek
• Kukupan        :  koekblik
• Kunu               :  vloek
• Kunkun          : poep
• Kupu               : koekoek koepel
• Na : de, het. soort
• Paku            : soort vis
• Pan             : pot/
• Panpan       : scheldwoord
• Panpun       : pompoen
• Pana            : bal door benen
• Pak              :  kletsen
• Pakpak       : geklets
• Papa            : vader/pap
• Pu                : soort meloen
• Pun              : kommersoort
• Pupe             : poep
• Knapu           :  staan
• Kapa              :  muil/  suikerketel
• Kapu              : kap/ rosse buurt
• Uku                 : hengelen/ hoek
• Unu                 : wij/ jullie/ ons

---

Puru.

Disi na a fes pisi fu a “puru kon” tori. Ini a tori mi e suku fu prei nanga den wortu ‘puru’ nanga ‘kon’.
A tori na wan l’lei.

Konkonkon, purupurupuru, langa kon, bifo mi priti en puru fu yu skin. Te mi priti en puru, yu sa go suku wansma di wani nai, tapu en puru. Mi no abi trobi efu tide yu no lobi a fasi fa mi e go spiti a tori kon. Yu kan puru w’wiri tapu yu fasi, mi e taki kon fa mi wani. Sabi, mi ben lobi yu. A momenti di wi miti ini a kino, di un ai tuka, gi mi a ben de fofelobi. ( fosfesi lobi) liefde op het eerste gezicht). Di yu waka, broko kon, a fasi fa yu dribi kon sdon langalanga na mi sei, mi firi wan safri switi es’esi kon. Yu bruya mi insei.   Mi no sabi fa a du kon, nomo wantenwanten, mi ben libi nanga na prakseri taki alasani di mi sa du, sa de gi mi nanga yu. Mi ben lobi yu moro leki fa Ingi lobi dran. Mi ben lobi fa yu ben switi mi kon. Fu hari mi kon, yu e tyari bromki kon. Taifasidansi (sowl) nanga tap’ai un ben dansi den puru. Yu ben lobi te sma e luku kon yu sei, fa yu e seni en kon mi sei. Di mi aksi yu efu na sofasi yu e seni en gi trawan, yu ben feni mi e taki kuterwals. Yu aksi mi fa a du kon, mi ede e lusu dei na dei. Yu ben feni, sma e taki soso l’lei. Mi no mu arki den. Den ede waiwai, na soso dyarusu. Den wani skrufu a lobi fu un puru. A so yu ben wai puru ala den tori san mi e ferteri, leki l’lei.Pe yu ben lobi a go kon, mi ben lobi a gro kon. Seti wan libi nanga yu sondro tumsi furu dyugudyaga.  Langaten yu du leki safrip’pu, yu smuru a tru. Ete, di sma ferteri fa mi kroi yu puru na wan uma anu, di mi ferteri yu, yu kisi dondon atibron. Mi kari yu na yu nen. Yu feti kon, fu ferteri, fa nowan uma abi a makti fu kroi yu. Nowan uma kan de yu basi. A pisten mi no sabi san na kroi. Misrefi no sabi pe yu feni den wortu, di yu b’bari puru, kba yu fringi den wortu kon fu puru a bita di e trobi yu. Wansani du yu. Wansani seki yu. Dorodoro mi taigi yu: ‘Te yu e nai, yu mu fiti’. Yu lobi a nai ete yu frigiti a fiti. Frede taki yu ati sa tapu, mi suku fu tiri yu. Yu kibri yu fesi fu mi no syi fa yu ai e spiti watra. Yu figi, drei puru yu watr’ai. Mi ati de na sari, ma mi no e aksi yu fu drai kon baka. A prakseri yu kan naki puru. Mi nanga yu no e fiti moro. Nanga ala mi don, mi go denki puru prakseri, fa un libi waka so frafra.  Yu tesi no lepi.  Yu tiki no e swipi. Yu na berefuru. Yu na angriten stimofo sondro fesi. Go pe yu gwenti e go fu dringi, nyan puru yu sari. Te fu kba yu sa go plasye pupe en puru.  Ma mi no e bada, bika mi na uma. Prani ini yu yesi; “uma nabi fadon”. Yu no kan tiki, dipi bere, skopu den warti puru. Drei-ai brasa yu. Now di yu empi, priti a baka yu e kon begi mi fu nai. Di den knopo fu mi bruku broko yu feti lon kon luku, ete yu no iti den knopo kon. Mi kisi boskopu fu wan afkati. Yu wani mi tan yu uma.

Efu yu wani go poti yusrefi ini paiman, na yu sâk. Mi no e go bai, paiman fu afkati puru. Na drape a fromo e bigin. Mi bri yu edesei no e wroko bun. Yu wradyadya ( hopeloos in de war). San kon mi kisi boskopu fu afkati, “yu wani tan mi masra?”  Noiti wandei yu skoifi  linga na mi finga. Yu no du no wan enkri muiti fu puru moni fu yu saka fu bai awansi na wan duble linga gi mi. A moro moi fu a tori, na yu f’furu mi gowtu sani, tyari go na pant’oso. Now di yu mu go bai en puru, yu e meki gerger. Gi kragi fa yu no abi moni. Yu punu moro punu. (van het laagste allooi) Di mi no ben de na oso yu piki puru ala mi gudu di mi ben kibri fu te siki kan puru mi na nowtu.  

• puru, puru!
• bai puru
• pingi   en puru,
• piki     en puru,
• prani   en puru,
• prati    en puru,
• dipi puru
• nai en puru
• priti en puru
• n’nyan en puru,
• dringi  en puru,
• denki   en puru,
• pupe   en puru,
• plasye en puru
• kroi     en puru,
• swipi   en puru,
• tiki  puru
• wipi     en puru,
• bere     en puru,
• wasi      en puru,
• skrufu   en puru,
• pai        en puru,
• dresi     en puru,
• ponsu   en puru,
• pompu en puru,
• tapu en puru
• naki     en puru,
• priti      en puru,
• bobi     en puru,
• krin      en puru,
• steifi     en puru,
• drei      en puru,
• nati      en puru,
• triki      en puru,
• nai       en puru,
• dansi    en puru,
• feti       en puru,
• safu      en puru,
• sribi      en puru!
• Figi en puru
• Wasi en puru

---

Tongo

Disi na a tori fa Tongo, e tongo a tongo.
En tongo ben fasi. A ben abi fastongo. Ini Ptatatongo den e kari en: ‘Slissen’
Dan baka en pkintongo (Huig) ben prati ini tu. Ete a no ben gi problema gi Tongo en tongo te a ben tongo. Tongo ben sabi wanlo tongo. A ferteri taki te son spesrutu yeye brasa sma, den e kisi makti, nanga krakti fu kan man taki ini tongo. A memre mi san skrifi ini Gadobuku.
Wawanleisi, te a ben wani kori mi a ben drai en tongo. Mi no ben abi trobi sranga Tongo e lespeki mi tongo nanga en switi.
A no tan langa fosi mi kon sabi taki a stuka tongosabi (taalkunde) sobun en na wan lerimanfutongo (taalkundige). A no ben de wan b’bartongo. A ben taki sabimantongo (hij sprak deskundig) nanga mi. Mi ben kon kisi moro lobi a fasi fa en tongo ben tongo mi. Di a yere wan pkin krei, a taigi mi wantenwanten, taki a pkin disi e gi tongo (huilt ontzettend). Na wan nyenye-pu-fu glori (een huilebalk.) A fasi fu meki a tapu en mofo, na fu langa en wan lektongo (zuurstok). Te en tongo firi a switi fu a swa a sa tapu gi tongo. Fu taigi tru, mi ben wani Tongo tigri mi tongo owktu nanga na lektongo. Tongo ferteri fu a fayatongo (vlam) di bron en oso. Safsafri mi nanga Tongo ben man feni en.
A ferteri mi pe en kumbat’tei beri. Futru mi nanga en kumbat’tei beri na a sèm presi. En owktu e kari en m’matongo, kumbat’teitongo. Tongo tongo nanga mi tongo ben fiti. Nomo Tongo ben sabi moro tongo moro mi. Mi nanga mi Sranantongo, Ptatatongo, Ingristongo ben de noti. A pisi disi mi nanga Tongo a no speri.Doisritongo, Ingitongo, Fransmantongo nanga ete wantu moro tongo, no ben frikti Tongo, tongo. Tongo e tongo den tongo grathari.
Ne Tongo meki mi skreki lafu. Mi lafu sote taki bèina mi klèine na mi skin. Sondro draidrai Tongo aksi mi efu mi sabi omeni tongo wan uma tyari na en skin. Mi nanga mi syèn no sabi san fu taki. Ete mi no sabi taki na lostu e bruya Tongo. Tongo luku mi wanfasi. Mi go na ini en ede. Mi prei no sabi, prei don. Tongo e naki nanga en tongo e luku mi. Ne mi b’bari: ‘Tongriem” Ete mi no sabi a Sranantongo wortu. Ne mi suku, mi suku. Aksi den bigisma fu mi fu seni yepi. Ne yu syi mi kon na tapu ‘tongobanti’. Tongo e dede nanga lafu. Mi aksi en fu go luku morofara, bika kande tra wortu de, di e hari mi moro. A pramisi mi fu go suku. Fu no tan anga ini a tongobanti mi taki: ‘Tongo ini mofo’. Kba Tongo no yere ete san a wani yere.
Ne wi doro na a kbapisi. Tongo no man wakti moro. A prakseri, efu yu leki uma no sabi omeni tongo yu abi dan kande na mi mu taigi yu. Ne Tongo aksi mi wansani di mi no ben ferwakti. Efu mi ben weti, wantenwanten mi bo kenki redi. Einfor mi swari mi tongo. Tongo aksi mi ini en kumbat’teitongo, sondro draidrai efu mi sabi pe mi syènpresitongo (clitoris) de. Futru, mi skreki sote. Mi mofo no sabi san fu taki. Ne, sondro fu mi drai mi tongo, mi taigi Tongo; ‘Fa mi no sa sabi pe a de, a de na mi skin, mi e tyari en. Mi syènpresitongo sonsma e taki punketongo/ puntyetongo a no tongo fu teki meki spotu. Na wan prenspari tongo, sobun libi en pe a de. Kande yu mu go teri omeni tongo yu abi. Te now ete mi nanga Tongo, e tongo a tongotori, te wi e taki ini un eigi tongo.

---

Tiki. Denki taki yu kan tiki mi

• Tiki- stok
• Tiki – tak
• Masi puru tiki – dorsen
• Kartiki – korenspier
• Kartikibakru- soort bakru
• Tiki en – afranselen
• Swarfutiki- Luciferstok
• Tikiswarfu- luciferstok
• Kibritiki – soortspel, stok verstoppen
• Kandratiki- vissoort
• Fintiki – penceel
• Skriftiki- potlood, pen
• Alanyatiki- tak van de zure orange
• Tikipaw – soort spel
• Langa tiki- lange stok
• Wipi tiki- Zweep
• Syatu tiki – korte stok
• Swit’tiki – Zoethout
• Bonkitiki – Scharminkel persoon, magere spriet
• Krontiki – zigzag
• Tif’tiki – tandenstoker
• Lontu tiki – paal
• Fowrustontiki – zitstok voor vogels
• Kontiki – expeditie
• Wakatiki – loopstok
• Isri tiki – ijzeren stang
• Ukutiki- hengel

---

Zoek

Zoek